ที่มาและแนวคิดของระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้
แนวคิดระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ เป็นแนวคิดที่เกี่ยวเนื่องจากเรื่องเขตเศรษฐกิจพิเศษของ รัฐบาลพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา สืบเนื่องตั้งแต่ พ.ศ. 2557 – 2566 ที่ต้องการให้มีการเติบโตทางเศรษฐกิจเป็นหลัก แนวนโยบายดังกล่าวจึงปรากฏผ่านยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี พ.ศ. 2561 – 2580 แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ พ.ศ. 2566 – 2580 แผนพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม ฉบับที่ 13 พ.ศ. 2566 – 2570 ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคใต้ฉบับนี้จึงเกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อนโยบายของรัฐที่กำหนด
เมื่อวันที่ 20 กันยายน 2565 คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบการกำหนดพื้นที่จังหวัดชุมพร จังหวัดระนอง จังหวัดสุราษฎร์ธานี และจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคใต้ ทำให้ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ (Southern Economic Corridor: SEC) จึงเกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อนโยบายของรัฐ รวมถึงโครงการ Land Bridge ซึ่งเป็นหนึ่งในการพัฒนาเขตเศรษฐกิจในรูปแบบเขตเศรษฐกิจพิเศษ (Special Economic Zone: SEZs) ที่รัฐวางเป้าหมายการพัฒนาโครงการให้เกิดขึ้นในพื้นที่ภาคใต้ ซึ่งมีต้นแบบจากโครงการพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก
4 ร่าง ของร่างกฎหมายระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้
จากเดิมที่ นางมนพร เจริญศรี รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงคมนาคม ได้เคยให้สัมภาษณ์เมื่อวันที่ 11 มีนาคม 2568 ว่า ยืนยันว่า “สนข. ยังร่างกฎหมายไม่เสร็จ” ซึ่งตนคาดว่า หากดำเนินการแล้วเสร็จในทุกกระบวนการจะนำร่างกฎหมายยื่นต่อที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร ในวันที่ 3 กรกฎาคม 25681 แต่กลายเป็นว่า เมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2567 เว็บไซต์ระบบกลางทางกฎหมาย ปรากฎการรับฟังความคิดเห็นของร่างพระราชบัญญัติระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ พ.ศ. … ฉบับ สนข. จัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นตั้งแต่วันที่ 21 มีนาคม – 20 เมษายน 25682 ทำให้ปัจจุบัน ร่างพระราชบัญญัติที่เกี่ยวกับระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคใต้มีผู้เสนอเข้าสู่รัฐสภาเพื่อพิจารณาเห็นชอบจำนวน 4 ฉบับ และมีการจัดรับฟังความคิดเห็นเป็นที่เรียบร้อย ได้แก่
1. ร่างพระราชบัญญัติเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ พ.ศ. … เสนอโดยนายอนุทิน ชาญวีรกูล สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรกับคณะ
2. ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ พ.ศ. … เสนอโดยนายสฤษฎ์พงษ์ เกี่ยวข้อง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรกับคณะ
3. ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ พ.ศ. … เสนอโดยนายอนุชา บูรพชัยศรี สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรกับคณะ
4. ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ พ.ศ. … สำนักนโยบายและแผนขนส่งและจราจร (สนข.)
ร่างที่เกี่ยวข้องกับการเงิน
ร่างกฎหมาย SEC ของพรรคการเมืองคือ ร่างกฎหมายที่เกี่ยวกับการเงิน ฯภายหลังการเสนอร่างกฎหมายจาก ส.ส. จำนวนไม่น้อยกว่า 20 คน ตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 133(2) แล้ว และตามมาตรา 77 กำหนดให้มีการจัดรับฟังความคิดเห็นของผู้เกี่ยวข้อง วิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมายอย่างรอบด้านและเป็นระบบ รวมถึงเปิดเผยผลการรับฟังความคิดเห็นและการวิเคราะห์นั้นต่อประชาชน เพื่อนำมาประกอบการพิจารณาในกระบวนการตรากฎหมายในทุกขั้นตอน
ทั้งนี้ ร่างกฎหมาย SEC ของ ส.ส. 3 ฉบับนั้น ถูกกำหนดสถานะให้เป็นร่างพระราชบัญญัติที่เกี่ยวกับการเงิน3 ตามมาตรา 133 วรรคท้ายของรัฐธรรมนูญ กำหนดให้กรณีร่างกฎหมายที่เป็นร่างพระราชบัญญัติที่เกี่ยวด้วยการเงิน จะเสนอต่อสภาผู้แทนราษฎรได้ ก็ต่อเมื่อมีคำรับรองของนายกรัฐมนตรี
ปัจจุบันร่างกฎหมาย SEC ทั้งสามฉบับนี้แม้จะผ่านการจัดรับฟังความคิดเห็นตามมาตรา 77 ของรัฐธรรมนูญแล้วก็ตาม แต่ยังไม่สามารถเข้าสู่กระบวนการพิจารณาของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้ เพราะยังไม่มีคำรับรองจากนายกรัฐมนตรี แต่เชื่อว่าหลังจากที่ร่างกฎหมาย SEC ฉบับที่ สนข. ดำเนินการจัดทำร่างและได้จัดรับฟังความคิดเห็นเสร็จเป็นที่เรียบร้อย ร่างกฎหมาย SEC ของ ส.ส. ทั้ง 3 ฉบับ อาจจะได้คำรับรองจากนายกรัฐมนตรี เพื่อนำเข้าสู่กระบวนการพิจารณาร่างกฎหมาย SEC ในสภาผู้แทนราษฎรทั้งหมด
สาระสำคัญของทั้ง 4 ร่าง
1. มุ่งส่งเสริมอุตสาหกรรม
ร่างพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ เป็นกฎหมายที่จะกำหนดให้พื้นที่จังหวัดชุมพร ระนอง สุราษฎร์ธานี และนครศรีธรรมราช เป็นพื้นที่สำหรับส่งเสริมอุตสาหกรรมเป็นหลัก
2. รวบอำนาจทางกฎหมายและผูกขาดการตัดสินใจ
ด้วยการรวบอำนาจและการตัดสินใจในทางกฎหมายให้อยู่ในมือของคณะรัฐมนตรีชุดเล็ก ในนาม “คณะกรรมการนโยบายเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้” ที่สามารถกำหนดทิศทางการพัฒนา ออกกฎหมาย ระเบียบ รวมถึงอำนาจในการปรับปรุงกฎหมาย หรือกฎที่เห็นว่าเป็นอุปสรรคต่อการดำเนินการของเขตเศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งขัดต่อหลักการถ่วงดุลอำนาจ และขัดต่อสิทธิหลายประการตามที่รัฐธรรมนูญรับรองไว้
3. SEC ทางด่วนของ Land bridge
ร่างกฎหมาย SEC เป็นกฎหมายที่เอื้อให้เกิดโครงการแลนด์บริดจ์ชุมพร-ระนอง ที่ประกอบด้วย 3 โครงการ คือ 1. โครงการพัฒนาท่าเรือน้ำลึกแหลมริ่ว จ.ชุมพร และโครงการท่าเรือน้ำลึกอ่าวอ่าง จ.ระนอง 2. โครงการรถไฟรางคู่ และ 3. ทางหลวงพิเศษระหว่างเมือง (Motorway) ช่วงท่าเรือชุมพร – ท่าเรือระนอง เพื่อรองรับการคมนาคมขนส่งเชื่อมสองฝั่งทะเล และเป็นไปเพื่อกิจการภายในเขตเศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งมีนักวิชาการหลายท่านตั้งข้อสังเกตต่อความไม่คุ้มค่า ไม่คุ้มทุน ในทางเศรษฐกิจและความเสียหายทางสิ่งแวดล้อมที่จะเกิดขึ้น และไม่เป็นไปตามความต้องการของคนในพื้นที่
4. แย่งยึดทรัพยากรและวีถีชีวิต
ทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ทะเล โดยเฉพาะพื้นที่จังหวัดระนอง “ขุมทองอันดามัน” เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยและหล่อเลี้ยงชีวิตของสัตว์ และคนในพื้นที่ ทั้งยังสร้างรายได้มหาศาลทั้งจากการท่องเที่ยวและการทำประมงให้แก่ผู้คนจำนวนมาก แต่การเกิดขึ้นของกฎหมาย SEC ที่ต้องการเปลี่ยนภาคใต้เป็นเป็นอุตสาหกรรม ที่จะเอื้อประโยชน์ให้กับคนบางกลุ่ม และต้องทำลายทรัพยากรธรรมชาติจำนวนมากที่ยากต่อการฟื้นฟูเยียวยา กฎหมายฉบับนี้จึงเป็นการแย่งยึดพื้นที่และอาจนำไปสู่หายนะของสิ่งแวดล้อมและวิถีชีวิตดั้งเดิมของคนในพื้นที่
จากการคาดหมายต่อนโยบายเขตเศรษฐกิจพิเศษเป็นหนึ่งในนโยบายเรือธงของรัฐบาล จึงคาดการณ์ได้ว่าร่างกฎหมายทั้งฉบับนี้ จะสามารถเข้าสู่การบรรจุวาระในการพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรในสมัยหน้าอย่างพร้อมเพรียงกัน การเดินหน้าของรัฐบาลและพรรคการเมืองจำนวนหนึ่งในการผลักให้มีกฎหมายที่รวบอำนาจการตัดสินใจ พร้อมมีอำนาจปรับเปลี่ยนพื้นที่ในภาคใต้ให้เปลี่ยนเป็นแหล่งอุตสาหกรรม และเอื้อให้กับนักลงทุนต่างชาติเข้ามาลงทุนในพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษนั้น เกิดขึ้นท่ามกลางเสียงคัดค้านของประชาชนในพื้นที่ และภาคประชาสังคมที่ตั้งคำถามต่อร่างกฎหมายลักษณะนี้ ว่าเป็นการสร้างกฎหมายพิเศษ กฎหมาย Super Law ให้ที่อำนาจอย่างมากล้น พ้นไปจากการตรวจสอบแก่คณะกรรมการเพียงชุดเดียว สุ่มเสี่ยงต่อการขัดรัฐธรรมนูญและสิทธิมนุษยชน
ขณะเดียวกัน บทเรียนจากระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคตะวันออก จากพระราชบัญญัติระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคตะวันออก พ.ศ. 2561 ซึ่งเป็นต้นแบบของร่างกฎหมาย SEC
แม้ผ่านล่วงเลยมาจนถึงปัจจุบันยังอยู่ในระหว่างการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย (Regulatory Impact Analysis : RIA) แต่ผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมได้เกิดขึ้นจากการขยายพื้นที่อุตสาหกรรมและโรงงานจำนวนมาก การปล่อยมลพิษ น้ำมันรั่ว ยังเป็นสิ่งที่คนภาคตะวันออกต้องเผชิญปัญหา โดยที่ไม่ได้รับการเยียวยาที่เป็นธรรม และวิถีชีวิตที่มีอยู่เดิมต้องล่มสลาย ขณะที่สิทธิในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมถูกรวบอำนาจในการตัดสินใจ เช่นเดียวกับกับสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดีที่ไม่ปรากฏอยู่ทั้งในชีวิตจริงของคนในพื้นและรัฐธรรมนูญ การมีกฎหมายลักษณะจึงไม่ควรจะเกิดขึ้น มิฉะนั้นเราจะไม่สามารถหวนกลับไปสู่จุดที่สามารถใช้ชีวิตในสิ่งแวดล้อมที่ดี สะอาด และปลอดภัย อีกต่อไป
ร่วมกันลงชื่อเพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการหยุดร่าง พ.ร.บ. ระเบียงเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคใต้ ได้ที่ https://stop-sec.com/
