ความนำ
คดีนี้เครือข่ายสมัชชาแปดริ้ว เมืองยั่งยืน และชุมชนรอบโครงการ รวม 16 คน มอบหมายให้ Enlaw ฟ้องผู้อำนวยการสำนักงานเจ้าท่าภูมิภาคที่ 6 และนายก อบต.สนามจันทร์ ขอให้ ศาลปกครองระยอง เพิกถอนใบอนุญาตก่อสร้างท่าเทียบเรือ จำนวน 6 ท่า และใบอนุญาตก่อสร้างอาคารโกดังสินค้าและโรงงาน รวม 35 ฉบับ โดยเหตุ โครงการท่าเทียบเรือและโกดังสินค้า ขนาดใหญ่ดังกล่าว แยกใบอนุญาตเป็นท่าเรือ 6 ท่า เพื่อหลบเลี่ยงการทำEIA มีผลกระทบต่อลุ่มแม่น้ำบางประกง ซึ่งเป็นพื้นที่ ชุ่มน้ำระดับชาติ และไม่ได้รับฟังความเห็นของชุมชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นก่อนดำเนินโครงการ รวมทั้งมีการขอคุ้มครองชั่วคราวให้ศาลระงับการดำเนินการก่อสร้างไว้ชั่วคราวก่อนศาลมีคำพิพากษา
เมื่อวันที่ 20 มีนาคม 2557 ศาลมีคำสั่งยกคำร้องขอคุ้มครองชั่วคราว โดยศาลเห็นว่า โครงการ ท่าเทียบเรือฯดังกล่าว แม้เป็นโครงการขนาดใหญ่ 430 ไร่ แต่มิได้ตั้งต่อเนื่องอยู่ต่อเนื่องเป็นผืนเดียวกัน ท่าเทียบเรือทั้ง 6 ท่า มิได้ก่อสร้างต่อเนื่องเป็นท่าเทียบเรือท่าเดียวกัน จึงไม่อยู่ในหลักเกณฑ์ที่ต้องทำEIA ส่วนอาคารโกดังสินค้า แม้อยู่ใกล้แม่น้ำบางประกงแต่ มีแนวถอยร่นอาคารตั้งแต่ 76 – 895 เมตร ยังไม่ปรากฏข้อเท็จจริงว่าอยู่ในเกณฑ์จัดทำ EIA เช่นเดียวกัน
จึงฟังไม่ได้ว่า “อาจมีปัญหาเกี่ยวกับความชอบด้วยกฎหมาย และไม่มีเหตุที่จะทุเลาการบังคับตามคำขอ”
————————————————————
คดีนี้ แม้ศาลจะยกคำร้องขอคุ้มครองชั่วคราว แต่การพิจารณาคดีตามฟ้องยังต้องมีการเสนอพยานหลักฐานต่อสู้ในทางคดีต่อไป เนื่องจากมีเหตุความไม่ชอบด้วยกฎหมายอีกหลายประการที่ศาล ยังไม่ได้วินิจฉัยถึง
อย่างไรก็ดี มีข้อสังเกตว่า การวินิจฉัยเบื้องต้นนี้ สะท้อนให้เห็นถึงช่องว่างของกฎหมาย ที่เปิดโอกาสให้มีการดำเนินโครงการ โดยหลบเลี่ยงการจัดทำ EIA เพื่อป้องกันผลกระทบสิ่งแวดล้อม และสุขภาพของชุมชนได้โดยง่าย โดยใช้วิธีแบ่งย่อยโครงการหลบเลี่ยงไม่ให้เกินหลักเกณฑ์ที่กำหนดไว้ตามกฎหมาย ทั้งๆที่มีพื้นที่หรือขนาดใกล้เคียงกัน โดยขาดการตรวจสอบ เพื่อเป็นหลักประกันในการดำรงชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีตามที่รัฐธรรมนูญ รับรองและคุ้มครองไว้ ซึ่งต้องพิจารณาให้มีการแก้ไขกลไก EIA นี้โดยเร่งด่วนและในระยะสั้น ต้องรีบเร่งสะท้อนปัญหา ผลกระทบและความจำเป็นที่ศาลปกครองต้องตีความก้าวหน้าตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย เพื่ออุดช่องว่างนี้โดยเร็วต่อไป
สำหรับความเห็นในฐานะผู้ปฏิบัติงาน ยิ่งใช้สิทธิยิ่งฟ้องเรื่อง EIA มากเท่าใด ยิ่งเห็นว่ากลไก EIA ปัจจุบัน เป็นขั้นตอนที่ขาดความน่าเชื่อถือ และมิได้เป็นหลักประกันที่คุ้มครองสิทธิชุมชน
“จะแก้ไขหรือปฏิรูปอะไรก็ต้องรีบทำแล้วครับ”
————————————————————
ผู้ที่สนใจสามารถอ่านคำสั่งยกคำร้องขอคุ้มครองชั่วคราว (ขอทุเลาการบังคับตามคำสั่งทางปกครอง) คดีท่าเรือบ้านโพธิ์ ฉบับเต็มได้ ที่นี่
