เครือข่ายเพื่อนตะวันออก ได้ร่วมกันจัดเวทีสาธารณะตะวันออก…ที่เราออกแบบได้แล้ว “ตะวันออก วิถีแห่งความสุข”เพื่อร่วมพิจารณาและเติมเต็มทางเลือกการพัฒนาให้มีความสมบูรณ์มากขึ้น เมื่อวันที่ 18-19 ธันวาคม 2561 ที่ผ่านมา ณ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.ฉะเชิงเทรา

เนื่องจากการพัฒนาภาคตะวันออกที่ผ่านมาให้ความสำคัญกับภาคอุตสาหกรรมจนทำให้เกิดปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อม ความเสี่ยงด้านสุขภาพและปัญหาสังคมมาอย่างต่อเนื่อง ที่นับวันจะมีความรุนแรงและกระจายตัวมากยิ่งขึ้น
ภาคประชาสังคมและภาคีที่ทำงานเกี่ยวข้องกับภาคตะวันออกมากกว่า 60 องค์กรได้จัดงาน “2 ทศวรรษบูรพา พัฒนาไปทางไหน”เมื่อปี 2555 เพื่อสรุปบทเรียนการพัฒนาภาคตะวันออกที่ผ่านมาผลลัพธ์จากงานได้เกิดการประกาศ “วาระเปลี่ยนตะวันออก”โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในภาคตะวันออก โดยเน้นการเปลี่ยนแปลงดังนี้
- การเปลี่ยนทิศทางการพัฒนาที่ไม่ยั่งยืนและไม่เป็นธรรมสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนและเป็นธรรม
- การเปลี่ยนผู้กำหนดการพัฒนาจากคนภายนอกสู่การพัฒนาโดยคนในพื้นที่
- การเปลี่ยนตัวชี้วัดการพัฒนาจากการชี้วัดด้วยผลิตภัณฑ์มวลรวมสู่การชี้วัดด้วยความสุขและความยั่งยืน

คนภาคตะวันออกจึงได้ตัดสินใจที่จะทำกระบวนการออกแบบภาพอนาคตเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง (Transformative Scenario Planning) จำนวน 3 ภาพ ได้แก่
- วิถีทนปากปล่อง
- วิถีทุนก้าวหน้า
- วิถีไทสร้างสรรค์
และได้มีการนำภาพอนาคตแห่งวิถีบูรพานำเสนอสู่พลเมือง ซึ่งเสียงสะท้อนส่วนใหญ่ต้องการหรืออยากเห็นภาคตะวันออกเดินหน้าต่อไปด้วย “วิถีไทสร้างสรรค์”

และในปี พ.ศ.2560 เครือข่ายเพื่อนตะวันออกวาระเปลี่ยนตะวันออกจึงได้เริ่มดำเนินการประเมินสิ่งแวดล้อมระดับยุทธศาสตร์โดยชุมชน(Strategic Environmental Assessment by Community–SEAxC) เพื่อสร้างทางเลือกการพัฒนาที่จะสนับสนุนให้ภาคตะวันออกมุ่งสู่เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน(Sustainable Development Goals–SDGs) จนกระทั่งได้ -ร่าง-ทางเลือกการพัฒนาภาคตะวันออกที่พึงปรารถนาแล้วจึงจัดเวทีสาธารณะเพื่อเติมเต็มทางเลือกการพัฒนาภาคตะวันออกให้สมบูรณ์ขึ้น

กิจกรรมของเวทีสาธารณะมีการนำเสนอข้อมูลตัวชี้วัดและทบทวนการพัฒนาของภาคตะวันออกผ่านข้อมูลสถิติที่เป็นตัวชี้วัดด้านเศรษฐกิจและสังคมเช่น จำนวนการเพิ่มขึ้นของประชาชน จำนวนรายได้เศรษฐกิจครัวเรือน โครงสร้างทางเศรษฐกิจผ่านการตั้งคำถามว่าการพัฒนาโดยมีตัวชี้วัดเหล่านี้ตอบโจทย์ความต้องการของคนภาคตะวันออกหรือไม่?
ซึ่งคนภาคตะวันออกเองเห็นว่าการพัฒนาเหล่านี้อาจไม่ตอบโจทย์ความต้องการแต่ภาคตะวันออกจะดีกว่านี้ถ้าการพัฒนานั้นมีตัวชี้วัดเป็นวิถีแห่งความสุขของผู้คนในพื้นที่จึงเกิดการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การพัฒนาภายใต้หัวข้อ “ตะวันออกวิถีแห่งความสุข” ผ่าน 5 ยุทธศาสตร์ด้านต่างๆ ดังนี้
- การสร้างการเรียนรู้บนฐานชุมชน
- การฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
- การเป็นศูนย์กลางอาหารปลอดภัย
- การจัดการท่องเที่ยวชุมชน
- การสร้างชุมชนน่าอยู่

- การสร้างการเรียนรู้บนฐานชุมชน
การเรียนรู้ของชุมชนที่เกิดขึ้นได้ในทุกพื้นที่บนฐานคิดว่าพื้นที่ในชุมชนคือ “พื้นที่สร้างคน” ไม่ใช่เพียงมิติของการศึกษาแต่เป็นการเรียนรู้โดยเชื่อมความสัมพันธ์กับคนในชุมชน บนฐานทรัพยากรสิ่งแวดล้อมเพื่อสร้างเครือข่ายปัญญาชุมชนตะวันออก
- การฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ในขณะที่ภาคตะวันออกกำลังมีภัยคุกคามขนาดใหญ่คือ โครงการเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออกหรือ EEC ในพื้นที่ 3จังหวัด ที่อาจได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงผังเมืองและการใช้ประโยชน์ของที่ดิน ซึ่งส่งผลกระทบต่อผืนป่าต้นน้ำที่สำคัญและป่ารอยต่อ 5 จังหวัดของภาคตะวันออก เพื่อให้เกิดการรักษาป่าต้นน้ำและป่ารอยต่อรวมถึงการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรของคนภาคตะวันออก
- การเป็นศูนย์กลางอาหารปลอดภัย
ภาคตะวันออกเป็นแหล่งผลิตอาหารที่สำคัญของประเทศ มีศักยภาพในการผลิตผัก ผลไม้ ข้าว และภาคเกษตรเป็นสิ่งที่พึ่งพาตนเองได้ การขับเคลื่อนเรื่องอาหารปลอดภัยจึงเป็นทางเลือกหนึ่งในการพัฒนาเพื่อความมั่นคงของชุมชนและสังคม เพื่อความเป็นธรรมและสิทธิในการเข้าถึงที่ดินของเกษตรกร ซึ่งมีแนวทางเพื่อพัฒนาเข้าสู่ระบบเกษตรอินทรีย์ พัฒนาคนรุ่นใหม่และเกษตรกรเข้าสู่ภาคเกษตรแบบ Smart Famer
- การจัดการท่องเที่ยวชุมชน
เพื่อให้เกิดเครือข่ายท่องเที่ยวโดยชุมชน และเป็นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์วิถีชุมชน ท่องเที่ยวเชิงเกษตรอินทรีย์ และเผยแพร่วิถีชุมชน การอนุรักษ์ ฟื้นฟูวัฒนธรรมของชุมชนในภาคตะวันออก
- การสร้างชุมชนน่าอยู่
บนพื้นฐานสังคมที่พี่น้องเอื้ออาทรต่อกัน มีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ที่คนในชุมชนช่วยกันดูแลทรัพยากร ดิน น้ำป่า อากาศเพื่อให้มีพื้นที่สาธารณะเป็นของส่วนร่วม ผ่านการดูแลโดยการสร้างกติกาโดยชุมชน เพื่อไม่ให้เกิดสังคมทีทิ้งคนไว้ข้างหลัง

ภาพจาก Facebook ตะวันออกวิถีแห่งความสุข
ทั้งนี้เครือข่ายได้ร่วมกันการประกาศเพื่อร่วมกันสร้างสรรค์ตะวันออกวิถีแห่งความสุขขับเคลื่อนยุทธศาสตร์เหล่านี้ให้เกิดเป็นรูปธรรมต่อไปโดยมีองค์กรร่วมประกาศทั้งสิ้น 67 องค์กร

โดยทางเครือข่ายจะมีการปฏิบัติการผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในพื้นที่ภาคตะวันออกผ่านยุทธศาสตร์ทั้ง5 ด้านเพื่อให้เกิดเป็นรูปธรรมและผลักดันยุทธศาสตร์นี้เสนอต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องรวมถึงคณะกรรมการนโยบายเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) เพื่อนำไปประกอบการพิจารณาทิศทางการพัฒนาพื้นที่ภาคตะวันออก หากทิศทางการพัฒนาของรัฐไม่สอดคล้อง ก็ต้องมีการทบทวนเพื่อให้การพัฒนาภาคตะวันออกนั้นไปสู่“ตะวันออกวิถีแห่งความสุข” อย่างแท้จริงต่อไป
ติดตามเพิ่มเติมได้ที่ Facebook ตะวันออกวิถีแห่งความสุข